De negatieve effecten van eenzaamheid en sociaal isolement op de gezondheid en de levensverwachting van jongeren zijn groter dan risicofactoren als luchtvervuiling, gebrek aan beweging, overgewicht, gebrekkige voeding of roken.
INTRODUCTIE
Manfred Spitzer heeft in zijn boek Eenzaamheid (de impact van sociaal isolement) uit 2018 uitvoerig geschreven over sociaal isolement en eenzaamheid en nauwgezet uitgezocht welke wetenschappelijke onderzoeken zijn gedaan en welke aanknopingspunten er zijn om dit snel groeiende probleem te lijf te gaan.
EEN TOCH... VOEL JE JE EENZAAM
Eenzaamheid gaat volledig uit van het gevoel dat iemand heeft. Hoe vaak heb je het gevoel dat je gezelschap mist? Hoe vaak voel je je buitengesloten of onbegrepen? Hoe vaak voel je je een buitenstaander, of je nu alleen bent of niet? Dat mensen een combinatie van beide hebben, komt minder vaak voor dan je zou verwachten. Ofwel, mensen die zich eenzaam voelen hoeven niet geïsoleerd te leven en mensen die sociaal geïsoleerd zijn hoeven zich niet eenzaam te voelen. Vandaar ook de titel Eenzaam maar niet alleen. Je gaat naar school of werk, je sport in teamverband en hebt wellicht een vriendengroep of familie om je heen. En toch… voel je je eenzaam.
EENZAAMHEID ONDER JONGEREN
De groep eenzame jongeren groeit helaas hard. Naast een groep van ouderen (vaak 70+) zijn jongeren de meest eenzame groep. Voor jongeren is eenzaamheid mogelijk nog wel erger dan voor volwassenen. Jongeren zijn er gevoeliger voor. Erbij niet horen en afwijzing ervaren komt bij jongeren harder aan dan bij volwassenen. Goede relaties met leeftijdsgenoten zijn daarom enorm belangrijk. Pestgedrag en uitsluiting hebben een groot effect op de eigenwaarde van jongeren en daarmee de kans op eenzaamheid. Twee grote trends spelen een belangrijke rol bij eenzaamheid onder jongeren: de verstedelijking, opvoedstijl en sociale media. In dit blog staan we wat langer stil bij de effecten van sociale media.
Bron: Manfred Spitzer – Eenzaamheid – de impact van sociaal isolement (2018)
Wij gaan in dit blog vooral in op de gevolgen van social media op eenzaamheid
SMARTPHONEGEBRUIK BIJ JONGEREN
Het is bekend dat langdurig en veelvuldig smartphonegebruik kan leiden tot somberheid, gevoel van eenzaamheid en futloosheid. Andere mensen worden er juist weer opgefokt door en ervaren spanning.
Bij jongeren is dit niet veel anders dan bij de meeste volwassenen. Helaas ligt het gemiddelde gebruik van de Smartphone en sociale media gemiddeld nog een stuk hoger dan het gemiddelde van alle mensen.
Nederlandse jongeren brengen gemiddeld ongeveer zes uur per dag door op hun mobiele telefoon, waarvan zo’n tweeënhalf uur op sociale media. Als je bij de categorie 6 uur of meer per dag dan besteed je 25% of meer van al je levenstijd op je smartphone.
Jongeren (tot ongeveer 25 jaar) zijn meer gevoelig en beïnvloedbaar doordat hun hersenen nog niet tot volledige ontwikkeling zijn gekomen. Prikkels voor beloningen hebben een groter effect en hun emotie regulatie is nog niet volledig ontwikkeld. De kans op afhankelijkheid (verslaving) is hierdoor groter.
Steeds meer onderzoek wordt gedaan naar de effecten van langdurig Smartphone en sociale media op jongeren. De uitkomsten hiervan zijn niet heel eenduidig maar laten stuk voor stuk zorgelijke ontwikkelingen zien.
PROJECT AWESOME - UNICEF
Recentelijk heeft Unicef onder de naam project Awesome onderzoek gedaan naar het effect van sociale media op jongeren. Unicef stelt “Jongeren hebben het recht om online veilig en onbezorgd te kunnen spelen, vrienden te kunnen maken, te leren en te ontspannen. Om kinderrechten in de digitale wereld te waarborgen, is veel werk te doen”.
Uit het onderzoek naar het welzijn van jongeren in Nederland wordt betoogd dat digitale media zowel positieve als negatieve effecten kunnen hebben, afhankelijk van de context, de inhoud en het gebruik. Het onderzoek benoemt drie onderdelen van mentale en fysieke gezondheid: psychologisch, sociaal en fysiek.
Psychologisch welzijn verwijst naar de mate waarin jongeren tevreden zijn met hun leven, zich gelukkig voelen en zichzelf kunnen ontplooien.
Sociaal welzijn verwijst naar de mate waarin jongeren relaties kunnen opbouwen en onderhouden met anderen, zich verbonden voelen met de samenleving en participeren in sociale activiteiten.
Fysiek welzijn verwijst naar de mate waarin jongeren gezond zijn, voldoende bewegen en goed slapen.
Uit het onderzoek blijkt verder dat 80% naar eigen zeggen geen positieve of negatieve effecten ervaart van het gebruik sociale media. 10% geeft aan een positief effect te ervaren en 10% geeft aan een negatief effect te ervaren. 10% staat ongeveer gelijk aan 100.000 Nederlandse jongeren. Uit het onderzoek blijkt ook dat er geen grote verschillen zijn tussen jongens en meisjes. Waar in het algemeen geldt dat onder meisjes het percentage met mentale problemen hoger ligt dan bij jongens is dat bij sociale media en smartphonegebruik niet het geval.
SOCIAL MEDIA = SAMEN EENZAAM ZIJN
Uit Amerikaans onderzoek is gebleken dat er een duidelijk verband is tussen het ervaren van eenzaamheid en het gebruik van sociale media (American Journal of Preventive Medicine – 2017). Je empathisch vermogen neemt af naarmate je meer schermtijd hebt. Inmiddels zijn er voldoende onderzoeken die het verband tussen het gebruik van je telefoon, schermtijd, sociale media en een verminderd welzijn en depressies aantonen. Empathie wordt voornamelijk aangeleerd in onderlinge dialoog, oftewel gesprekken voeren met elkaar, luisteren, het leren vanuit een ander standpunt zaken te bekijken. Wanneer je meer dan 3 uur per dag bezig bent op de sociale media, loop je een duidelijk groter risico op een depressie (gebleken uit Brits, Belgisch, Duits, VS en Canadees onderzoek).
Twee belangrijke oorzaken die je stemming negatief beïnvloeden:
a. je hebt achteraf het gevoel dat je je tijd hebt verspild aan zinloze activiteiten
b. je krijgt steeds, maar idealen voorgeschoteld die voor jou onbereikbaar lijken te zijn (schoonheid, sportprestaties, succes, rijkdom etc.)
Het leed dat gepaard gaat met cyberpesten, de pijn van sociale uitsluiting, het continu vergelijken met anderen, al het leuks van je vrienden zien zonder dat jij daarbij was, de bijna verplichte positiviteit van alle berichten maken jongeren depressief.
Uit andere onderzoeken is gebleken dat het risico op eenzaamheid 2x zo groot wordt als je meer dan 2 uur per dag besteedt aan sociale media. Wat niet aangetoond kan worden is oorzaak en gevolg. Word je eenzaam door langdurig gebruik van sociale media of ga je sociale media meer gebruiken omdat je eenzaamheid ervaart?
Het doorbreken is daarmee belangrijker dan wijzen naar een oorzaak.
WAT KAN JE HELPEN?
Het verminderen van eenzaamheid vraagt altijd een combinatie van acties. Alleen werken aan jezelf is niet voldoende, waarschijnlijk wel de eerste en meest belangrijke stap, maar de andere stappen horen er ook bij. Volgens onderzoeken ligt de sleutel voor het doorbreken van eenzaamheid in het verhogen van het vertrouwen en verminderen van negatieve gedachten bij mensen die eenzaamheid ervaren. Daarnaast is het belangrijk om te zoeken naar groepen waar jij je echt thuis en prettig bij voelt en activiteiten te doen waarbij je andere mensen helpt of blij maakt.
Wat je kunt doen:
Investeer in (oude) vriendschappen, wees pro-actief in het maken van afspraken en samen dingen ondernemen.
Werk aan jouw communicatieve vaardigheden en inlevingsvermogen
Zoek een activiteit of groep waarbij je echt aansluiting hebt, waar je je thuis voelt en vrij voelt om jezelf te zijn.
Vraag hulp, praat erover met een vrienden, familie of je huisarts
Of maak gebruik van bestaande hulplijnen waar je kunt praten over eenzaamheid, verslaving en depressie.
Beperk je schermtijd, stel limieten in, er zijn voldoende apps voor
Werk vooral aan jezelf, je zelfvertrouwen, je eigenwaarde en reflecteer op jouw eigen handelen. Niets doen gaat je situatie niet verbeteren, iets doen, hoe klein dan ook kan de situatie wel verbeteren.
Actief zijn in de natuur – wandelen, sporten, fotograferen etc.
Wil je direct het gevoel van eenzaamheid verminderen omdat je je down voelt en even aan de zwaarte van de eenzaamheid wilt ontkomen, ga dan (alleen) de natuur in. Wandelen, sporten, fotograferen, het maakt niet zoveel uit. Actief zijn in de natuur vermindert piekeren en stress en verhoogt de creativiteit. Daarnaast leer je dat alleen zijn (de eenzaamheid opzoeken) niet alleen vervelend is maar ook heel prettig kan voelen.
Het verbeteren van je eigen situatie gaat niet alleen om het doorbreken van een eventueel isolement, maar juist om het verminderen van het gevoel van eenzaamheid dat daarbij meespeelt. Het is geen makkelijke weg, een weg waarin je aan jezelf werkt, energie steekt in familie en vrienden, uitzoekt waar jij je prettig bij voelt en hulp vraagt aan anderen.
Martin,
